Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ ή AI) είναι ένα ταχέως εξελισσόμενο πεδίο τεχνολογιών που προσφέρει σημαντικά οφέλη σε κάθε πτυχή της κοινωνίας: από την υγειονομική περίθαλψη και τη γεωργία, μέχρι την εκπαίδευση, την ενέργεια, τις μεταφορές και το περιβάλλον. Βοηθά τις επιχειρήσεις να προβλέπουν, να βελτιστοποιούν και να αυτοματοποιούν διαδικασίες, ενισχύοντας την αποδοτικότητα και την καινοτομία. Παράλληλα, όμως, ενέχει και σοβαρούς κινδύνους για τα θεμελιώδη δικαιώματα, την ιδιωτικότητα και τη διαφάνεια.
Γρήγορη Περιήγηση
- Τι προβλέπει ο AI Act με απλά λόγια
- Πώς κατηγοριοποιούνται τα συστήματα AI
- Υποχρεώσεις διαφάνειας
- Τι σημαίνει "υψηλός κίνδυνος" για τις επιχειρήσεις
- Παράδειγμα
- Επιπτώσεις στον τομέα της Εκτύπωσης και των λύσεων εγγράφων
- Χρονοδιάγραμμα Κανονισμού
- Γιατί σας αφορά
To Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να διασφαλίσει ότι η ανάπτυξη της ΤΝ θα είναι σύμφωνη με τις θεμελιώδεις αξίες και τα δικαιώματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτά προβλέπονται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, τον Ιούνιο του 2024 θέσπισε τον Κανονισμό περί Τεχνητής Νοημοσύνης - AI Act. Ο κανονισμός αυτός εισάγει σαφείς κανόνες για τη χρήση της ΤΝ, δίνοντας έμφαση στην ανθρωποκεντρική προσέγγιση - πρέπει να λειτουργεί ως εργαλείο προς όφελος του ανθρώπου και όχι εις βάρος του.
Για τις επιχειρήσεις που επενδύουν σε αυτοματισμούς, ψηφιοποίηση εγγράφων και ανάλυση δεδομένων, η νέα νομοθεσία δεν σημαίνει απλώς συμμόρφωση με κανονισμούς· αποτελεί και ευκαιρία για υπεύθυνη και στρατηγική διαφοροποίηση.
Τι προβλέπει ο AI Act με απλά λόγια
Σκοπός του Κανονισμού
-
Διασφαλίζει ότι η ΤΝ στην ΕΕ αναπτύσσεται με τρόπο που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις αξίες της Ένωσης.
-
Εφαρμόζεται τόσο σε εταιρείες που εδρεύουν στην ΕΕ όσο και σε τρίτες χώρες, εφόσον τα συστήματα ΤΝ επηρεάζουν Ευρωπαίους πολίτες.
-
Θέτει κοινές υποχρεώσεις για όλους τους εμπλεκόμενους.
Οι βασικές αρχές
-
Ανθρωποκεντρική προσέγγιση
-
Διαφάνεια και επεξηγησιμότητα
-
Ασφάλεια και ανθεκτικότητα
-
Λογοδοσία και παρακολούθηση κινδύνων
Πώς κατηγοριοποιούνται τα συστήματα AI
Ο κανονισμός εισάγει ένα νέο πλαίσιο αξιολόγησης κινδύνου. Τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες:
Μη αποδεκτού κινδύνου
Συστήματα ΤΝ που θεωρούνται μη αποδεκτά για χρήση καθώς παραβιάζουν θεμελιώδη δικαιώματα. Αυτά περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, συστήματα κοινωνικής αξιολόγησης (social scoring) από κυβερνήσεις ή τεχνικές που χειραγωγούν ανθρώπινη συμπεριφορά με επιβλαβή τρόπο. Παράδειγμα: Ένα AI σύστημα που κατατάσσει πολίτες βάσει της κοινωνικής τους συμπεριφοράς για να καθορίσει την πρόσβαση σε κρατικές παροχές.
Υψηλού κινδύνου
Συστήματα που χρησιμοποιούνται σε κρίσιμες εφαρμογές (όπως υγεία, εκπαίδευση, μεταφορές, δικαιοσύνη, δημόσιος τομέας, οικονομικές υπηρεσίες) και μπορεί να έχουν σημαντική επίπτωση στα δικαιώματα ή την ασφάλεια των ανθρώπων, υπόκεινται σε αυστηρές υποχρεώσεις (τεκμηρίωση, διαχείριση κινδύνου, εποπτεία). Παράδειγμα: Λογισμικό OCR με AI που χρησιμοποιείται από τράπεζες για την ανάλυση συμβολαίων και την αυτόματη αξιολόγηση κινδύνου δανειοληπτών.
Περιορισμένου κινδύνου
Συστήματα με χαμηλότερο αντίκτυπο, που μπορουν να επηρεάσουν τον χρήστη. Απαιτείται διαφάνεια—ο χρήστης πρέπει να γνωρίζει ότι αλληλεπιδρά με ΑΙ. Παράδειγμα: Ένα chatbot εξυπηρέτησης πελατών που απαντά σε ερωτήσεις χωρίς να ενημερώνει ότι πρόκειται για ΑΙ – αυτό πλέον πρέπει να γίνεται σαφές.
Ελάχιστου κινδύνου
Η μεγάλη πλειοψηφία των σημερινών συστημάτων AI. Αυτά δεν απαιτούν ιδιαίτερους κανόνες και είναι ελεύθερα προς χρήση. Παράδειγμα: Σύστημα αυτόματης διόρθωσης σε πλατφόρμα email ή προτάσεις προϊόντων σε e-shop βάσει προηγούμενων αγορών.
Υποχρεώσεις διαφάνειας
Ένα από τα βασικά σημεία του AI Act είναι η διαφάνεια: οι χρήστες πρέπει να γνωρίζουν πότε αλληλεπιδρούν με σύστημα ΤΝ. Αυτό περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, λογισμικά που δημιουργούν περιεχόμενο, αναλύουν βιομετρικά δεδομένα ή κατηγοριοποιούν πληροφορίες.
Εάν, για παράδειγμα, μια εφαρμογή χρησιμοποιεί AI για να συνοψίσει συμβόλαια ή να ελέγξει την εγκυρότητα μιας ταυτότητας, ο χρήστης πρέπει να ενημερώνεται γι’ αυτό με σαφή τρόπο.
Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην επεξεργασία εγγράφων, π.χ. με OCR, αυτοματοποιημένη εξαγωγή πληροφοριών ή ταυτοποίηση χρηστών, οφείλουν να αξιολογήσουν τις λύσεις τους με βάση το νέο νομικό πλαίσιο και να το επικοινωνήσουν με τρόπο σαφή στους πελάτες τους.
Τι σημαίνει "υψηλός κίνδυνος" για τις επιχειρήσεις
Για τις επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν συστήματα AI που χαρακτηρίζονται ως υψηλού κινδύνου, απαιτούνται πρόσθετα μέτρα:
-
καταγραφή όλων των λειτουργιών,
-
αξιολόγηση κινδύνου,
-
εγγραφή του συστήματος σε ειδική βάση δεδομένων της ΕΕ.
Εάν οι επιχειρήσεις δεν ακολουθήσουν τις διαδικασίες αυτές μπορούν να οδηγηθούν σε πρόστιμα έως 35 εκατομμύρια ευρώ ή το 7% του παγκόσμιου κύκλου εργασιών. Αν δραστηριοποιείστε σε τομείς όπως η υγεία, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες ή οι δημόσιοι οργανισμοί, είναι πιθανό να εμπίπτετε σε αυτές τις υποχρεώσεις.
Παράδειγμα
Ας δούμε με μερικά παραδείγματα τι συνιστά χρήση τεχνητής νοημοσύνης υψηλού κινδύνου στον επιχειρηματικό κόσμο:
Φανταστείτε μια ασφαλιστική εταιρεία που αξιοποιεί AI για να αναγνωρίζει ρήτρες σε σαρωμένα συμβόλαια και να εντοπίζει αυτόματα πιθανές νομικές ασυμβατότητες. Ένα τέτοιο σύστημα δεν είναι απλώς εργαλείο αυτοματισμού· επηρεάζει ουσιαστικά τη συμμόρφωση με το ρυθμιστικό πλαίσιο. Γι’ αυτό και θεωρείται εφαρμογή υψηλού κινδύνου, κάτι που συνεπάγεται την υποχρέωση συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις του AI Act.
Ένα δεύτερο παράδειγμα είναι μια εταιρεία ανθρώπινου δυναμικού που χρησιμοποιεί AI για να φιλτράρει βιογραφικά και να επιλέγει υποψήφιους. Αν το σύστημα λαμβάνει αποφάσεις χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση για το ποιοι θα προχωρήσουν στην επόμενη φάση, τότε πρόκειται ξεκάθαρα για χρήση υψηλού κινδύνου. Αυτό συνεπάγεται υποχρεώσεις διαφάνειας, λογοδοσίας και δυνατότητας εποπτείας.
Αντίστοιχα, μια δημόσια υπηρεσία που εφαρμόζει AI για την αξιολόγηση αιτημάτων κοινωνικών παροχών οφείλει να διασφαλίζει ότι οι πολίτες γνωρίζουν πώς και γιατί γίνεται η επεξεργασία των προσωπικών τους δεδομένων. Εδώ απαιτείται όχι μόνο τεχνική επάρκεια, αλλά και ηθική ευθύνη στη χρήση της τεχνολογίας.
Επιπτώσεις στον τομέα της Εκτύπωσης και των λύσεων εγγράφων
Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της επαγγελματικής εκτύπωσης, της ψηφιοποίησης και της διαχείρισης εγγράφων μέσω "έξυπνων" φωτοτυπικών και πολυμηχανημάτων (MFPs), θα πρέπει επίσης να εξετάσουν προσεκτικά τις τεχνολογίες ΤΝ που ενσωματώνουν. Αν για παράδειγμα χρησιμοποιούνται αλγόριθμοι AI για την αυτόματη κατηγοριοποίηση εγγράφων, την αναγνώριση προσωπικών δεδομένων ή την επιλογή τύπων επεξεργασίας βάσει περιεχομένου, τότε ενδέχεται οι λειτουργίες αυτές να καταταχθούν ως “υψηλού κινδύνου”. Αυτό σημαίνει πως θα απαιτείται διαφάνεια ως προς τη λειτουργία τους, μηχανισμοί εποπτείας και ενδεχομένως εγγραφή σε ευρωπαϊκή βάση δεδομένων. Η συμμόρφωση δεν αφορά μόνο τους παρόχους AI αλλά και τους μεταπωλητές λύσεων εκτύπωσης, καθώς φέρουν ευθύνη για την ενημέρωση και υποστήριξη των τελικών πελατών τους.
Χρονοδιάγραμμα Κανονισμού
-
Φεβρουάριος 2025: Ξεκίνησε η εφαρμογή των πρώτων απαγορεύσεων (π.χ. κοινωνική αξιολόγηση πολιτών).
-
Μάιος 2025: Εκδόθηκε Κώδικας Ορθής Πρακτικής για γενικής χρήσης εργαλεία AI.
-
Αύγουστος 2026: Τίθενται σε πλήρη ισχύ οι βασικές απαιτήσεις για τα συστήματα υψηλού κινδύνου.
Παράλληλα, η ΕΕ δίνει έμφαση στην ενεργειακή απόδοση των συστημάτων ΤΝ και θέτει προβληματισμούς για τη χρήση πνευματικά προστατευμένου περιεχομένου από τα εργαλεία AI.
Γιατί σας αφορά
Αν η επιχείρησή σας χρησιμοποιεί Τεχνητή Νοημοσύνη για αυτοματισμούς, αναγνώριση περιεχομένου ή ανάλυση εγγράφων, τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να κάνετε έναν έλεγχο συμμόρφωσης. Ο AI Act δεν είναι μόνο μια υποχρέωση - είναι και μια ευκαιρία να ενισχύσετε την αξιοπιστία σας, να διαφοροποιηθείτε και να προετοιμαστείτε για το μέλλον.
Στον τομέα των λύσεων εκτύπωσης και διαχείρισης εγγράφων, η αξιολόγηση της τεχνητής νοημοσύνης που ενσωματώνεται στις υπηρεσίες σας είναι απαραίτητη. Ακόμα κι αν προσφέρετε εργαλεία βασισμένα σε τρίτους κατασκευαστές, η ευθύνη για τη σωστή ενημέρωση και χρήση βαραίνει και εσάς.
Αν διατηρείτε ή πρόκειται να δημιουργήσετε ένα e-shop, είναι πολύ πιθανό ήδη να χρησιμοποιείτε τεχνολογίες Τεχνητής Νοημοσύνης – για παράδειγμα, στις προτάσεις προϊόντων, την αυτόματη τιμολόγηση ή τα chatbots εξυπηρέτησης πελατών. Αν αυτές οι τεχνολογίες βασίζονται σε συστήματα που λαμβάνουν αποφάσεις με αντίκτυπο στον καταναλωτή (π.χ. διαφοροποίηση τιμών ή προβολής προϊόντων), τότε ο έλεγχος συμμόρφωσης με τον AI Act είναι απαραίτητος. Ο νέος κανονισμός φέρνει συγκεκριμένες απαιτήσεις για διαφάνεια, τεκμηρίωση και υπεύθυνη χρήση. Προετοιμαστείτε από τώρα και κερδίστε την εμπιστοσύνη των πελατών σας – πριν αυτό γίνει υποχρέωση.
📬 Θες να μαθαίνεις πρώτος για τέτοιες αλλαγές που επηρεάζουν την επιχείρησή σου; Κάνε εγγραφή στο newsletter μας και μείνε ένα βήμα μπροστά.
